Maria Klassenberg

reż.Katarzyna Kalwat
  • Reżyseria

    Katarzyna Kalwat

  • Dramaturgia

    Beniamin Bukowski

  • Premiera

    14 listopada 2020 (Galeria Raster, Wspólna 63, Warszawa)

O spektaklu

Spektakl-performans-wystawa zbudowane wokół biografii i twórczości artystki Marii Klassenberg, zapomnianej postaci sztuki współczesnej. Podczas wernisażu wystawy swoich prac artystka konfrontuje się z osobistą historią relacji z córką. Kontekstem są jej dzieła, mające postać zapisów performansów, obiektów, instalacji. “Maria Klassenberg” ma formę instalacji teatralnej, przeznaczonej do zaprezentowania w przestrzeni galeryjnej.

Głosy artystki i jej córki, zaangażowanej osobiście obserwatorki, stworzą wielowymiarowy portret pominiętej w podręcznikach historii sztuki XX wieku artystki. Dodatkowym kontekstem będzie komentarz krytyczki i historyczki sztuki, Andy Rottenberg, która umieści twórczość Marii Klassenberg w historii polskiej i światowej sztuki awangardowej.

Na wystawie towarzyszącej spektaklowi prezentowane będzie m.in. archiwum Marii Klassenberg przygotowane przez Anetę Grzeszykowską we współpracy z Janem Smagą, poszerzone o archiwum procesu pracy nad spektaklem. Przestrzeń spektaklu będzie zarazem niezależną przestrzenią wystawienniczą, dostępną dla zwiedzających przed i po przedstawieniu.

Kim jest Maria Klassenberg?

Artystka wizualna i performerka Maria Klassenberg nie istniała, została wymyślona. Powołała ją do życia w marcu 2019 roku reżyserka Katarzyna Kalwat z grupą współpracujących twórców i twórczyń, którzy rekonstruują  jej biografię, spuściznę twórczą i archiwum. Być fikcją to jednak nie to samo, co nie być prawdą. Nieistnienie Klassenberg symbolizuje wszystkie odrzucone ich odrzuconych; wybitne bohaterki i bohaterów polskiej awangardy, których twórczość znajduje się poza oficjalnym obiegiem artystycznym.

Symboliczna spuścizna Marii Klassenberg została objęta opieką kuratorską przez krytyczkę i historyczkę sztuki, Andę Rottenberg. W realizacji tego wieloetapowego projektu artystycznego biorą udział performerki, performerzy, aktorki, aktorzy, artystki i artyści wizualni oraz krytycy, krytyczki, kuratorki i kuratorzy sztuki, którzy uwierzytelniają istnienie bohaterki. “Archiwum Marii Klassenberg, 1970-1980” odtworzone zostało przez Anetę Grzeszkowską, artystkę wizualną związaną z Galerią Raster, we współpracy z Janem Smagą oraz kuratorką Joanną Zielińską.

Maria Klassenberg Work In Progress

Koncepcja przedstawienia rozwijana była w 2018 roku podczas rezydencji artystycznej reżyserki Katarzyny Kalwat w Paryżu, w ramach konkursu Instytutu Francuskiego i Cité Internationale des Arts. Pierwsze pokazy work in progress “Maria Klassenberg. Ekstazy” odbyły się w Centrum Sztuki Współczesnej Zamku Ujazdowskim w marcu 2019 (w ramach Generation After. Showcase organizowanego przez Nowy Teatr w Warszawie) oraz czerwcu 2019 roku (w ramach spotkania przedstawicielek i przedstawicieli kongresu SIBMAS – międzynarodowego stowarzyszenia instytutów, bibliotek, muzeów i archiwów teatralnych oraz performatywnych).

Finalnym etapem projektu będzie międzynarodowa premiera spektaklu “Maria Klassenberg”, połączonego z wystawą prac artystki. Projekt współprodukują TR Warszawa i Volksbühne z Berlina w ramach festiwalu Postwest. Pierwotnie premiery spektaklu miały odbyć się 27 maja 2020 roku w Berlinie i jesienią 2020 w Warszawie. Ze względu na pandemię COVID-19 premiera została przesunięta na jesień 2020 roku i odbędzie się w Warszawie.

 

Pod koniec maja 2020 roku, w ramach programu TR Online oraz organizowanego przez Volksbühne ze środków Kulturstiftung des Bundes międzynarodowego festiwalu artystycznego Postwesr online, twórcy i twórczynie projektu o Marii Klassenberg zaprosili wszystkich chętnych/wszystkie chętne do udziału w przygotowanym specjalnie na czas kwarantanny performansie “Maria Klassenberg. Choreografie domowe”. Majowe działanie artystyczne rozpoczęli aktorzy TR Warszawa – Jan Dravnel i Justyna Wasilewska, aktorzy Volksbühne Berlin – Sarah Franke i Daniel Nerlich oraz kuratorka i historyczka sztuki, Anda Rottenberg. Cały performans transmitowany był na żywo na Facebooku TR Warszawa i Volksbühne Berlin, a zapis wideo wydarzenia znajdzie się w planowanym spektaklu i wystawie poświęconej twórczości Marii Klassenberg.

Twórcy i twórczynie

reżyseria i koncepcja: Katarzyna Kalwat

tekst i dramaturgia: Beniamin Bukowski

scenografia, kostiumy, światło: Anna Tomczyńska

muzyka: Wojtek Blecharz

współpraca: Anna Grzelewska, Joanna Zielińska

Archiwum Marii Klassenberg, 1970-1980 (koncepcja, scenariusz, opracowanie): Aneta Grzeszykowska

współpraca: Jan Smaga

scenografia, kostiumy, światło: Anna Tomczyńska

performerzy (archiwum): Anna Rutkowska, Wojciech Żera

Realizacja

Maria Klassenberg

kierowniczka produkcji: Magda Igielska

współpraca produkcyjna: Maria Herbich

“Maria Klassenberg. Ekstazy” work in progress

asystentka reżyserki, inspicjentka: Karolina Gębska

kierowniczka produkcji: Marta Kuźmiak

Galeria

fot. Magda Hueckel

Recenzje

  • „‚Maria Klassenberg nie istnieje. Nigdy nie istniała’ – mówi Urszula Kiebzak w finałowym monologu. […] reżyserka oddaje głos aktorce. Ta ustawia się gdzieś poza rolą i odsłania zależności jakie panują w instytucji, w której pracuje. Pada powód stworzenia postaci Marii. Powód bardzo ważny i trudny do zbagatelizowania, dotyczy on bowiem obecności głosu kobiet w przestrzeni publicznej”

    Marcin Miętus, Dialog
  • „Maria Klassenberg to najbardziej radykalna twórczyni polskiej, a może nawet światowej sztuki współczesnej. To postać fantazmatyczna z wymyślonym archiwum. (…) “Maria Klassenberg nie istnieje. Nigdy nie istniała. Wymyśliliśmy ją, ale być fikcją to nie to samo, co nie być prawdą” – mówi Urszula Kiebzak w końcowym monologu spektaklu-instalacji-wystawy “Maria Klassenberg. Ekstazy” i na dowód wskazuje samą siebie i własną kondycję. Jeśli patrząc od godziny na tę dojrzałą, uporczywie milczącą kobietę, wierzyliśmy dotąd, że siedzi przed nami nieznana radykalna artystka, której Anda Rottenberg zrobiła wreszcie pierwszą w życiu retrospektywną wystawę, znaczy to, że sama Kiebzak pozostaje dla nas całkowicie anonimowa. Nie istnieje w naszej świadomości jako artystka, choć od 40 lat pracuje w Narodowym Starym Teatrze, gdzie grała u najważniejszych, których nazwiska składają się na długą listę, której punkty są teraz skwapliwie wyliczane. “Z jednym wyjątkiem sami mężczyźni, tak wielu” – podsumowuje. O tworzących kobietach łatwo zapomnieć, a jeszcze łatwiej nie usłyszeć o nich wcale.”

    Agata Adamiecka-Sitek, Dwutygodnik.com
  • „Odwrócenie staje się konsekwentnie realizowaną strategią Marii Klassenberg – a może strategią Katarzyny Kalwat, która inscenizuje jej życie. Krytyczka i kuratorka (w tej roli Anda Rottenberg) wpisuje twórczość artystki w kolejne dekady i opisuje ją za pomocą następujących po sobie “okresów”, z których każdy antycypuje wielkie przełomy w sztuce. Klassenberg jest zawsze nie tam, gdzie inni, nie “załapuje się” – w latach 80., kiedy ważna jest siła deklaracji, ona się wycofuje, w latach 90., kiedy wszyscy sprzedają, ona odmawia. Dziś jest starą kobietą, której z kolei nikt już nie chce na rynku.
    I nadal milczy. Jednocześnie cały proces włączania Klassenberg w obieg artystyczny – krytyczny i rynkowy – staje się krytyką i parodią tego obiegu. Kolejne etykiety, poważny głos tłumacza, sytuacja wernisażu i wypowiedzi córki, będące zwierzeniem i manifestem w jednym – wszystko to odsłania absurd stawki, o jaką miałaby toczyć się gra.”
    Iwona Kurz, “Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej”

    Victor Inisan, “La gazette des festivals”

Partnerzy

  • Projekt realizowany przy wsparciu Kulturstiftung des Bundes oraz Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej

Linia nowych talentów


Linia nowych talentów to jeden z nurtów programowych TR Warszawa. TR Warszawa od lat wspiera rozwój nowych talentów artystycznych, prowadząc takie projekty jak np. Teren Warszawa, TR/PL, Teren TR, Młody TR, Debiut TR, rezydencje artystyczne, gościnne pokazy prac dyplomowych i spektakli, czy przedstawienia repertuarowe, do realizacji których zapraszane są nowi twórcy i twórczynie, a wybrane projekty są rozwijane we współpracy z partnerami zagranicznymi. TR Warszawa pełni rolę artystycznego schronu, w którym artystki i artyści mogą eksperymentować i realizować swoje pomysły na teatr. 

W ramach Linii nowych talentów swoje spektakle zrealizowali m. in.: Anna Karasińska (Ewelina płacze, Fantazja), Piotr Trojan (Grind/r), Magda Szpecht (Możliwość wyspy, Wracać wciąż do domu), Wojciech Blecharz (Soundwork), Katarzyna Kalwat (Holzwege, Rechnitz. Opera – Anioł Zagłady, Maria Klassenberg. Ekstazy, Staff Only – koprodukcja Biennale Warszawa i TR Warszawa), Małgorzata Wdowik (Piłkarze, Strach), Jędrzej Piaskowski (Puppenhaus. Kuracja, Dawid jedzie do Izraela), Klaudia Hartung-Wójciak (Chinka), Grzegorz Jaremko (Woyzeck), Katarzyna Minkowska (Stream).