W ramach nowojorskiego Segal Film Festival odbędzie się premiera mockumentu biograficznego „Maria Klassenberg” w reżyserii Magdy Hueckel i Tomasza Śliwińskiego. Film oparty jest na rejestracji projektu Katarzyny Kalwat, zrealizowanym w TR Warszawa, a dostępny będzie online na stronie Festiwalu od 16 maja do 6 czerwca.
fot. Aneta Grzeszykowska, Archiwum Marii Klassenberg, 1970-1980, 2019. Współpraca: Jan Smaga. Performerzy: Anna Rutkowska, Wojciech Żera
Film Magdy Hueckel i Tomasza Śliwińskiego jest biograficznym mockumentem o Marii Klassenberg – zapomnianej pionierce sztuki performatywnej, która swoje prace przez całe życie tworzyła i prezentowała we własnym mieszkaniu w Warszawie. Akcja filmu rozgrywa się podczas otwarcia wystawy, na której radykalne prace artystki z lat 70. i 80., do tej pory oglądane jedynie przez rodzinę i przyjaciół, po raz pierwszy prezentowane są szerszej publiczności. Moment, w którym zostają wreszcie odkryte przez świat sztuki, jest również kulminacją osobistego konfliktu Marii Klassenber z córką i jednocześnie kuratorką wystawy – Anetą Klassenberg. Dla Anety wystawa Marii jest rekompensatą za utracone dzieciństwo i jedynym sposobem na odbudowanie bliskiej relacji z matką. Nierozliczona wspólna przeszłość staje się ostatnim dziełem artystki.
Maria Klassenberg nigdy nie istniała, co nie oznacza, że nie jest prawdziwa. Reprezentuje wszystkie artystki, które nie miały szansy zaistnieć na rynku sztuki zdominowanym przez mężczyzn.
Postać Marii Klassenberg została stworzona przez reżyserkę Katarzyna Kalwat, wspieraną przez kuratorki Andę Rottenberg i Joannę Zielińską. Prace z archiwum Marii Klassenberg z zrealizowali Aneta Grzeszykowska i Jan Smaga. W filmie wykorzystane zostały także fragmenty historycznych performansów, rezonujących z twórczością artystki.
Zafascynowała mnie możliwość stworzenia biografii nieobecnej, nieistniejącej artystki wykluczonej z obiegu sztuki i przekształcenie jej milczenia w projekt artystyczny (…). Kiedy kilka lat temu postanowiłam zrealizować projekt “Maria Klassenberg” wydawało mi się, że jest to przede wszystkim próba wprowadzenia wykluczonej postaci do archiwum sztuki i zawirusowania systemu serią jej performansów. Dzisiaj myślę, że jest to w równym stopniu próba obnażenia instytucjonalnego systemu sztuki, który w artystach upatruje żyrantów tego systemu. Być może dlatego Maria Klassenberg milczy. – Katarzyna Kalwat.
Mockument „Maria Klassenberg” jest artystycznym zapisem spektaklu w reżyserii Katarzyny Kalwat, który został zaprezentowany w warszawskiej Galerii Raster 14 listopada 2020. Ze względów pandemicznych obejrzała go niewielka grupa osób – podobnie jak niewiele osób oglądało wystawy Marii Klassenberg.
Twórcy i twórczynie
film mockumentalny “Maria Klassenberg”
reżyseria: Magda Hueckel, Tomasz Śliwiński
zdjęcia: Tomasz Śliwiński, Magda Hueckel, Robert Gajzler, Bartosz Zawadka
montaż: Tomasz Śliwiński
scenografia, kostiumy, światło: Anna Tomczyńska
muzyka: Wojtek Blecharz
udźwiękowienie: Mateusz Adamczyk
dźwięk na planie: Mateusz Adamczyk, Kuba Kozłowski
opracowanie graficzne: Magda Hueckel
kolorkorekcja: Lunapark
W filmie wykorzystano fragmenty: “Archiwum Marii Klassenberg, 1970-1980 (MIRRORING / DRAWING CLASSES / NO / CONSUME / TRANSFER / CHEW / JAM SESSION / NO BODY)”
koncepcja, scenariusz, opracowanie “Archiwum”: Aneta Grzeszykowska
osoby performerskie (archiwum): Anna Rutkowska, Wojciech Żera
współpraca: Jan Smaga
Wystawa “Maria Klassenberg” prezentowana w filmie
reżyseria i koncepcja: Katarzyna Kalwat
tekst i dramaturgia: Beniamin Bukowski
obsada: Natalia Kalita, Urszula Kiebzak
performans w ramach wystawy:Tomasz Tyndyk, Justyna Wasilewska
scenografia, kostiumy, światło: Anna Tomczyńska
ze specjalnym udziałem: Andy Rottenberg
tłumaczenie konsekutywne na język angielski: Artur Zapałowski
kierowniczki produkcji: Maria Herbich, Magda Igielska
współpraca produkcyjna: Karolina Pająk
producentki i producenci: Małgorzata Cichulska, Magda Igielska, Agata Kołacz, Roman Pawłowski
miejsce: Galeria Raster Warszawa
data: 14.11.2020
produkcja: TR Warszawa, 2022
organizator: Miasto Stołeczne Warszawa
Projekt realizowany przy wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej
Biogramy twórców i twórczyń
Magda Hueckel – artystka wizualna, badaczka, autorka filmów, fotografka teatralna. Absolwentka Wydziału Malarstwa i Grafiki gdańskiej ASP, doktorantka UKEN w Krakowie. Autorka albumów fotograficznych „Anima. Obrazy z Afryki 2005–2013” oraz HUECKEL/TEATR”. Jej prace wystawiane były m.in. w Tate Britain w Londynie, Circulation w Paryżu, Unseen Amsterdam, Vienna Art Fair, Center for Contemporary Art w Berlinie, a część z nich znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz w licznych kolekcjach prywatnych. Prezeska i założycielka Polskiej Fundacji CCHS „Zdejmij Klątwę”.
Tomasz Śliwiński – reżyser i scenarzysta w 2015 roku nominowany do Oscara za “Naszą klątwę”. Absolwent reżyserii filmowej w Warszawskiej Szkole Filmowej. Ukończył Program Fabularny Studio Prób w Szkole Wajdy. Członek Gildii Polskich Reżyserów Dokumentalnych i wykładowca filmu dokumentalnego w Warszawskiej Szkole Filmowej. Wiceprezes Polskiej Fundacji CCHS “Zdejmij Klątwę”.
Magdalena Hueckel i Tomasz Śliwińskipracują jako tandem przy realizacji filmów i projektów artystycznych, w których Magda Hueckel jest autorką scenariuszy, art directorką i współreżyserką, a Tomasz Śliwiński reżyserem. Ich dokumentalny film “Nasza klątwa” otrzymał nominację do Oscara oraz kilkadziesiąt nagród na międzynarodowych festiwalach, Wspólnie stworzyli krótkometrażowe filmy „Ondyna” (2019), “Studium Chaosu” (2016) i serial „Kroniki zarazy” (2020), który otrzymał nagrodę główną w konkursie DIG IT na najlepsze działania teatralne w czasie pandemii COVID-19. Ich ostatnim wspólnym filmem był dokument “Stary” realizowany we współpracy z Narodowym Starym Teatrem.
Aneta Grzeszykowska – artystka wizualna. W swojej praktyce twórczej eksploruje performatywny wymiar filmu i fotografii oraz procesy autokreacji jako jeden z tematów fundamentalnych dla współczesnej sztuki i postmedialnego społeczeństwa Swoje prace pokazywała m.in. na Biennale w Wenecji (2022), La Triennale w Paryżu (2012) i Berlin Biennale (2006), a także w New Museum oraz Sculpture Center w Nowym Jorku, Contemporary Art Museum w St. Louis i Folkwang Museum w Essen. Część z nich znajduje się w zbiorach m.in.: Centre Pompidou w Paryżu, Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku, Fotomuseum Winterthur, MSN w Warszawie i Muzeum Sztuki w Łodzi. Laureatka Paszportu Polityki (2014). Współpracuje z warszawską Galerią Raster i nowojorską Lyles & King. Prowadzi pracownię Fotografii Performatywnej na Akademii Sztuki w Szczecinie.
Katarzyna Kalwat – reżyserka teatralna, autorka interdyscyplinarnych performansów i instalacji. Tworzy postmedialne projekty i eksploruje moment ich emancypacji spod władzy artysty_ki. W swojej pracy pogłębia kwestie związane z językiem i jego mocą kształtowania rzeczywistości oraz strategie dokumentalne. Zrealizowała ponad dwadzieścia spektakli. Do jej najważniejszych projektów należą: Rechnitz. Opera – Anioł Zagłady (TR Warszawa, 2018), Staff Only (TR Warszawa, Biennale Warszawa, 2019), Holzwege (TR Warszawa, 2016), Maria Klassenberg (Raster, Volksbühne, TR Warszawa, 2020-2021) oraz Art of Living (Narodowy Stary Teatr w Krakowie, 2023). Stypendystka Rządu Francuskiego, Fundacji Cité internationale des arts w Paryżu. Laureatka m.in. nagrody Olśnienia za ,,Powrót do Reims’’ i Wrocławskiej Nagrody Teatralnej 2023 za tworzenie własnego języka artystycznego za ,,Finnegans W/Fake’’.
Recenzje
Cały proces włączania Klassenberg w obieg artystyczny – krytyczny i rynkowy – staje się krytyką i parodią tego obiegu. Kolejne etykiety, poważny głos tłumacza, sytuacja wernisażu i wypowiedzi córki, będące zwierzeniem i manifestem w jednym – wszystko to odsłania absurd stawki, o jaką miałaby toczyć się gra.
Iwona Kurz, “Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej”
„Maria Klassenberg nie istnieje. Nigdy nie istniała. Wymyśliliśmy ją, ale być fikcją to nie to samo, co nie być prawdą” – mówi Urszula Kiebzak w końcowym monologu spektaklu-instalacji-wystawy „Maria Klassenberg. Ekstazy” i na dowód wskazuje samą siebie i własną kondycję. Jeśli patrząc od godziny na tę dojrzałą, uporczywie milczącą kobietę, wierzyliśmy dotąd, że siedzi przed nami nieznana radykalna artystka, której Anda Rottenberg zrobiła wreszcie pierwszą w życiu retrospektywną wystawę, znaczy to, że sama Kiebzak pozostaje dla nas całkowicie anonimowa. Nie istnieje w naszej świadomości jako artystka, choć od 40 lat pracuje w Narodowym Starym Teatrze, gdzie grała u najważniejszych, których nazwiska składają się na długą listę, której punkty są teraz skwapliwie wyliczane. „Z jednym wyjątkiem sami mężczyźni, tak wielu” – podsumowuje. O tworzących kobietach łatwo zapomnieć, a jeszcze łatwiej nie usłyszeć o nich wcale.
Agata Adamiecka-Sitek, “Dwutygodnik”