On. Ona. Onko.
-
Reżyseria
Weronika Szczawińska
-
Dramaturgia
Piotr Wawer jr
-
Premiera
w TR Online: 21 marca 2021
w TR Warszawa/Marszałkowska 8: 19 czerwca 2021 -
Cena biletu
70 zł – normalny
40 zł – ulgowy
30 zł – wejściówka -
Czas trwania
1 godz. 15 minut
O spektaklu
On. Ona. ONKO.
On. Sebastian Pawlak, aktor. Przygląda się rzeczywistości, ciału, relacjom społecznym i językowi z perspektywy kogoś, który usłyszał, że jest najgorszym artystą na świecie i doświadczył inwazyjnej reżyserii.
Ona. Weronika Szczawińska, reżyserka. Przygląda się rzeczywistości, ciału, relacjom społecznym i językowi z perspektywy osoby, która usłyszała diagnozę “rak piersi” i doświadczyła inwazyjnego leczenia.
ONKO. Spektakl osadzony w osobistych doświadczeniach reżyserki Weroniki Szczawińskiej i aktora Sebastiana Pawlaka, których połączyła wiara w to, że nawet najtrudniejszy scenariusz życia można zmienić i zagrać w nim nową rolę. Albo i nie.
Projekt rozwijany w ramach rezydencji artystycznej Sopot Non Fiction 2020.
Weronika Szczawińska (ur. 1981) – reżyserka, dramaturżka, teoretyczka kultury, performerka. Absolwentka Kolegium Międzyobszarowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych (MISH) na Uniwersytecie Warszawskim, doktorantka w Instytucie Sztuki PAN. Studiowała reżyserię w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Współpracowała z wieloma ważnymi teatrami w Polsce (m.in. Narodowy Stary Teatr w Krakowie, Teatr Powszechny w Warszawie, Komuna Warszawa, Wrocławski Teatr Współczesny) oraz Slovensko mladinsko gledališče w Lublanie. Adiunkt na Wydziale Wiedzy o Teatrze PWST w Warszawie. Laureatka prestiżowego Paszportu Polityki 2019, za „intymne i czułe spektakle, które łączą wątki prywatne z ważnymi kwestiami społecznymi. Za zaangażowanie, przekraczanie własnej ścieżki zawodowej”. Do jej najnowszych prac należą: „Klub” (The Club, Akademia Teatralna i TR Warszawa 2021), „Onko” (TR Warszawa 2021), „Miejski Ptasiarz” (The Urban Birder, Wrocławski Teatr Współczesny 2020), „Po prostu” (Simply Said, Performing Arts Institute 2019), „Rozmowa o drzewach” (A Talk about trees, Komuna Warszawa 2019), „Nigdy więcej wojny” (No More War, Komuna Warszawa 2018), „Genialna przyjaciółka” na podstawie Eleny Ferrante (My Brilliant Friend,Wrocławski Teatr Współczesny 2018), „Lawrence z Arabii” (Lawrence of Arabia, Teatr Powszechny w Warszawie 2018).
Członkini kolektywu Instytutu Sztuk Performatywnych (InSzPer).
Piotr Wawer, jr (ur.1983), aktor i dramaturg, twórca projektów niezależnych. Stale współpracuje z reżyserką Weroniką Szczawińską. Absolwent Studium Aktorskiego przy Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie. Współpracował m.in. z Teatrem Dramatycznym w Wałbrzychu, Teatrem Studio w Warszawie, Teatrem Powszechnym w Warszawie, Narodowym Starym Teatrem w Krakowie, Slovensko Mladinsko Gledališče w Lublanie, TR Warszawa oraz teatrem Komuna/Warszawa. Laureat Nagrody im. Jana Świderskiego oraz nagrody aktorskiej na VIII Festiwalu „Rzeczywistość przedstawiona” za rolę Dresiarza w spektaklu „Był sobie Polak, Polak, Polak i diabeł” (reż. Monika Strzępka, 2007) oraz nagrody za najlepszą rolę męską na Festiwalu Nowego Teatru w Rzeszowie za spektakl „Afryka” (reż. Bartek Frąckowiak, 2015) . Od stycznia 2015 do sierpnia 2017 w zespole Teatru Polskiego w Bydgoszczy. Współtworzy kolektyw InSzPer – Instytut Sztuk Performatywnych. Kiedyś wyczynowy żeglarz, później freediver. Dziś głównie górołaz amator.
Od reżyserki:
Zobacz spektakl w TR Online“Bardzo interesuje mnie rzeczywistość zmieniona przez raka. Jednak zupełnie nie interesuje mnie projekt konfesyjny, terapeutyczny czy pedagogiczny. Ciekawi mnie, do czego może przydać się choroba nowotworowa. Nie zajmuje mnie zrobienie spektaklu o raku, ale przyjrzenie się, czego dzięki rakowi można dowiedzieć się o współczesnym świecie. Czego dowiaduje się chora na raka piersi o naszej kulturze i społeczeństwie? Czego mogą dowiedzieć się widzki i widzowie?”
— Weronika Szczawińska
Twórcy i twórczynie
reżyseria, tekst: Weronika Szczawińska
dramaturgia, tekst, opracowanie muzyczne: Piotr Wawer jr
tekst: Sebastian Pawlak
scenografia i kostiumy: Karol Radziszewski
ruch, współpraca koncepcyjna: Agata Maszkiewicz
pianino: Aleksandra Gryka
-
W spektaklu wykorzystano fragmenty książek:
Jenny Diski, In Gratitude, Bloomsbury Publishing 2016
Anne Boyer, The undying: a meditation on modern illness, Allen Lane 2019
w tłumaczeniu Weroniki Szczawińskiej
Realizacja
Asystentka reżyserki: Malwina Szumacher (do 31 grudnia 2020), Katarzyna Gawryś-Rodriguez (od 1 stycznia 2021)
Producentka: Karolina Pająk-Sieczkowska
Inspicjent: Piotr Piotrowicz
Kierownik techniczny: Sebastian Kuźma
Realizator dźwięku: Jan Dudziński
Realizator światła: Jędrzej Jęcikowski
Brygadzista sceny: Tomasz Trojanowski
Realizacja kostiumów: Aleksandra Andrychowicz
Garderoba: Elżbieta Kołtonowicz, Teresa Rutkowska
Charakteryzacja: Milena Jura, Dominika Zatońska
Galeria
fot. Monika Stolarska
Wywiady i rozmowy
Weronika Szczawińska: (…) Chodzi o rozpoznanie obszarów, miejsc, gdzie jako ludzie wchodzimy w performans społeczny, który właśnie nas instytucjonalnie poniża. Dla mnie było ważne, jak pogodzić się z byciem pacjentką bez tego poczucia poniżenia. To nie jest tylko kwestia ochrony zdrowia, bo ja mam przeważająco bardzo dobre doświadczenie z ochroną zdrowia, ale najgorsze są te rakowe klisze, które mamy w głowach. Sebastian to przełożył na sztukę i swoje bogate doświadczenie. I tak mamy nasz podwójny moment bezczelnej niepodległości w tym spektaklu.
Weronika Szczwińska: (…) Dużo się teraz mówi, że wszystko jest zamknięte w polityce tożsamościowej, i każdy będzie już siedział w swoim: feministki w feminizmie, osoby nieheteronormatywne, grupy etniczne i tak dalej.
Wydało mi się to ciekawe – porozmawiajmy o kobiecym doświadczeniu, „upłciowionej” chorobie, zapraszając do tego mężczyzn. Sebastian Pawlak to aktor dysponujący niesamowicie nowoczesnym warsztatem – i teatralnym, i performerskim, bardzo mocno osadzonym w ciele. Dopiero później pojawił się pomysł, że może ja też będę na scenie – i to wyszło z moich rozmów z TR Warszawa. W czasie choroby to ja byłam osobą, którą się opiekowano, a teraz ja jestem osobą, która się zajmuje kimś na scenie.
Mike Urbaniak: Do czego może się przydać choroba nowotworowa?
Weronika Szczawińska: Może się przydać do przewartościowania pewnych rzeczy, do spojrzenia na nie trochę inaczej. Zdaję sobie sprawę, że to brzmi banalnie, że da się tak powiedzieć o każdym doświadczeniu, ale w tym przypadku widzę to jako głęboką kwestię tożsamościową, którą musisz wziąć na klatę, bo siedzisz w tym po uszy. Moja choroba nowotworowa przydała mi się do przemyślenia tak fundamentalnych kwestii jak choroba i zdrowie. Wcześniej uważałam, że są one od siebie bardzo mocno odgraniczone. Dzisiaj wiem, że to nieprawda. Tak naprawdę większość z nas nie jest do końca zdrowa, zdrowie jest raczej naszą fantazją o byciu zdrowymi.
Recenzje
-
ONKO czytać można jako miękki – bo nie korzystający z radykalnych środków wyrazu i bazujący na dystansie i humorze – manifest przeciwko dwóm dychotomiom o niezwykle silnej pozycji zarówno w kulturowych obrazowaniach, jak i języku, mianowicie: przeciwko dychotomii sukcesu i porażki oraz zdrowia i choroby
-
Ten minimalistyczny, cudownie niepoprawny, zabawny, zrywający z martyrologią spektakl jest również ostrym komentarzem do lubującego się w metafizyce świata teatru. (…) Szczawińska i – fenomenalnie grający, a kiedy trzeba odpowiednio się zagrywający – Pawlak potrafią równie mocno śmiać się z siebie, z własnych ambicji. Ich żarty, czasem wisielcze, czasem celowo prymitywne, każą uważnie przyjrzeć się w rakowi i odpowiedzieć na niepopularne pytanie: do czego może być przydatna choroba?
TR Warszawa, który wciąż przoduje w jakości transmisji streamingowych (tę zrealizowała Jagoda Szelc), zdecydował się nie czekać na premierę live i w marcu pokazał spektakl przedpremierowo. Jak słusznie zauważyła wówczas we wprowadzeniu do spektaklu Maria Maj, której rak zabrał córkę, „Onko” to historia idealnie skrojona na obecny czas. Kiedy smutek i cierpienie zadomowiły się w naszym życiu, dobrze pamiętać, że każdemu została jego ograniczona długość”. -
„Onko w reżyserii Weroniki Szczawińskiej nie miał być terapeutycznym spektaklem o raku, choć reżyserka i zarazem bohaterka przedstawienia przeżyła chorobę nowotworową. I rzeczywiście w najnowszej premierze online TR Warszawa to nie choroba jest najważniejsza. (…) Ona młoda kobieta, reżyserka, słyszy diagnozę: rak piersi. I mierzy się nie tylko z chorobą, ale też z kulturowymi konwencjami i stereotypami. On – aktor z małej miejscowości, którego droga do kultowego warszawskiego teatru nie była łatwa, próbuje uciec przed zgubnym dla artysty zaszufladkowaniem. Właściwie w obie postacie wciela się Sebastian Pawlak.
Szczawińska towarzyszy mu na scenie, od czasu do czasu komentując akcję, słowem – grając reżyserkę. Jest w tym przewrotnym zestawieniu kondycji pacjentki oraz aktora jakaś nieoczywista siła. Skromny, bezpretensjonalny spektakl o chorobie i sztuce staje się opowieścią o próbie ocalenia własnej podmiotowości”. -
„Szczawińska, razem z dramaturgiem Piotrem Wawrem jr., wybrali formę stand-upu, jednak ją zdekonstruowali. To zresztą charakterystyczne dla ich teatru – w swoich przedstawieniach korzystają z różnych form i konwencji, ale zawsze po to, by je rozbić. Konwencje służą sprawnemu opowiedzeniu historii, na tyle sprawnemu, by się w tych opowieściach zatracić. Tego Szczawińska i Wawer nie chcą. Krytyczny namysł jest ważniejszy niż proste identyfikacje i historyjki”.
-
“Błyskotliwy, zabawny, energetyczny, inteligentny, wrażliwy, odważny, krytyczny, wnikliwy. Trudno nie napisać o tym przedstawieniu czegoś, co nie osunęłoby się w recenzencki banał, ale cóż, to wszystko prawda, takim właśnie spektaklem jest Onko. Dlatego na koniec dodam jeszcze tylko, że – jak mówił Pawlak w pospektaklowej rozmowie – próby do Onko odbywały się w atmosferze wzajemnego szacunku, wsparcia i troski. Kończyły się też o rozsądnych porach, a sceniczna transgresja nie była tu okupiona reżyserską przemocą i manipulacją. Można? Można.”
-
„Przychodzi baba do lekarza” – tak zaczynają się historie, które Weronika Szczawińska opowiada w „Onko” z TR Warszawa o swoim chorowaniu na raka piersi. To opowieść o wielu sprawach, np. polskim systemie opieki zdrowotnej i traktowaniu przezeń kobiet . „Jak to «nie planuje mieć dzieci» – przecież raka też nie planowała?” – słyszy pacjentka Szczawińska. O lęku przed śmiercią – przecież skoro wszystko można wyguglać, to znajdę i kalkulator szans przetrwania. No i okazuje się, że faktycznie można wyguglać taki kalkulator. Wreszcie o lęku i spojrzeniu innych ludzi – nierozumiejących, czy Szczawińska jest wyleczona czy nie, czy zdrowa, czy chora, skoro przeszła udane leczenie, ale dalej jest przecież „pacjentką onkologiczną”.
-
“Szczawińska, twórczyni identyfikowana z nurtem post-teatru, stawia na narrację autobiograficzną, osadzoną w minimalistycznej przestrzeni, w okolicznościach zorientowanych na bardzo bliski kontakt odbiorców i artystów. Reżyserka, u której kilka lat temu zdiagnozowano nowotwór piersi, wykorzystuje i poniekąd dekonstruuje formułę stand-upu. Wykorzystuje – bo zastępczym głosem reżyserki (zresztą obecnej cały czas w przestrzeni gry i co jakiś czas dialogującej z performerem) jest Sebastian Pawlak, wykonujący rodzaj prowokacyjnego numeru poświęconego życiu po diagnozie. Dekonstruuje – bo postać grana przez Pawlaka co jakiś czas zawłaszcza narrację, snuje swoją pozornie poboczną, a w istocie komplementarną opowieść o drodze do aktorskiego spełnienia. W minimalistycznej przestrzeni, cytującej dziedzictwo polskiej awangardy, w kostiumach nawiązujących do projektów Marii Jaremy (scenografia i kostiumy Karol Radziszewski), twórcy rozbrajają konwencję, która w samą swoją istotę ma przecież wpisaną autoironiczną zgrywę.”
-
„To nie jest wbrew pozorom spektakl terapeutyczny, choć – w sumie – i tak można go oglądać jeśli ktoś chce, to nie jest rzecz o raku ani o przemocowych sytuacjach w teatrze (tutaj autorzy się – niezamierzenie zapewne – ale idealnie „wstrzelili” w dyskusję na ten temat), a o tym – jak sądzę – że i rak, i bycie ofiarą przemocy – mogą być czymś dobrym, jakkolwiek to zabrzmi – dać nową perspektywę, nowe życie”.
-
„Onko to spektakl niezwykle ważny i czuły. W świecie owładniętym pandemią liczy się przede wszystkim leczenie koronawirusa, brakuje wsparcia dla osób dotkniętych nowotworem. Boleśnie się o tym przekonałem za sprawą choroby osoby z bliskiej rodziny, dlatego tak sobie cenię to przedstawienie. Ośmielony słowami reżyserki chciałbym też wykrzyczeć: „Cześć, jestem Paweł i cierpię przez raka u bliskiej osoby!”, ale zwyczajnie brak mi sił. Dzięki wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej premiery, mogłem choć przez moment poczuć się trochę lżej”.
Partnerem spektaklu jest Fundacja Onkologiczna Alivia.
Wsparcie ze środków Funduszu Przeciwdziałania COVID-19.
Zobacz również
